TA4ASO

Değerli amatör dostlar, sizlere bu yazıda JT65 modunda nasıl görüşme yapabiliriz kısaca anlatmaya çalışacağım. Umarım böylece amatör bantlarda bu modu kullanarak QSO yapan daha fazla Türk amatör görmeye başlarız. Öncelikle biraz bu mod hakkında bilgi verelim.

JT65A modu bizlere benimde meslektaşım ;-) olan Prof. Dr. Joe TAYLOR (K1JT) tarafından armağan edilmiş durumda. Kendisi Princeton Üniversitesi’nde fizik profesörü ve astrofizik alanındaki çalışmalarıyla 1993 yılında Nobel almıştır. Genç yaşlarından beri amatör radyo lisansına sahip olan Joe, düşük sinyal/gürültü oranlarında bile iyi şekilde çalışacak bir iletişim yöntemi üzerinde çalışıyordu ve bu çalışmanın sonucunda 2001 yılında WSJT (Weak Signal / Joe Taylor baş harflerinden) yazılımı ortaya çıktı. Bu yazılım FSK44, JT6M ve JT65 modlarını içeriyordu ve özellikle EME (Earth Moon Earth), Meteor Scattering, Tropo Scattering haberleşmesinde kullanmak için tasarlanmıştı.

JT65A HF frekanslarda düşük sinyal koşullarında haberleşmeyi sağlamak için hazırlanmış bir moddur. İçerdiği hata düzeltme fonksiyonu v.b. özelliklerle duyulmayacak kadar düşük sinyallerle bile çalışmayı sağlamaktadır.

Bilindiği üzere HF bantlarda CW modu bizlere küçük güçlerle daha uzak mesafelerle çalışma imkanı verirken (QRP cihazların genelde CW yapılmasının nedeni budur), ses (SSB) ile haberleşme ise daha hızlı iletişim sağlamaktadır. Haberleşmede kullandığımız sinyal/gürültü (signal to noise SNR) oranıyla ifade edersek dakikada 12 kelime içeren bir CW mesajı -15 dB SNR ile düzgün bir şekilde alınabilirken bu oran dakikada 250 kelimelik bir SSB haberleşmesi için en az 6 dB olmalıdır (değerler belirlenirken 2,5 kHz bant genişliği göz önüne alınmıştır).

JT65’in de içinde bulunduğu haberleşme modları geliştirilirken hem gerekli S/N oranları düşürülmeye çalışılmış hem de bant genişliği azaltılmaya çalışılmıştır. Bu modlar RTTY’de olduğu gibi frekans kaydırmalı anahtarlama (FSK), BPSK 31’de olduğu gibi faz kaydırmalı anahtarlama (PSK) gibi teknikleri kullanır. JT65A, 65 tonlu, çoklu frekans kaydırmalı anahtarlama (MFSK) yöntemini kullanmakta ve -24 db’ye kadar SNR oranına sahip sinyaller alınıp çözülebilmektedir. Bu tonlar 126 adet bitişik zaman aralığında sabit zarflı (constant envelope) sinüs tonlarıdır. Her birinin süresi 0,372 s olan bu tonlar zaman aralıklarında değiştirilmekte fakat faz sabit kalmaktadır.

Bir JT65 QSO su en basitçe aşağıdaki gibidir (kırmızıyla yazılanlar yorumlardır, normal QSO içinde bunlar yoktur);

20:50 CQ K1JT FN20 : K1JT çağrı (CQ) yapıyor ve kendi locator numarasının

20:51 K1JT TA4ASO KM47 : TA4ASO K1JT’nin çağrısına kendi locator’unun ilk 4

20:53 K1JT TA4ASO R-13 : TA4ASO raporun anlaşıldığı belirtip (R) karşı tarafın

Yukarıdaki sürelerden de anlaşılacağı üzere standart bir QSO yaklaşık 6 dakika alıyor (20:50 – 20:56) ve genelde burada gösterilmese de ilk çağrı yapan istasyon da en son bir 73 mesajı gönderir. Her bir satırdaki mesajın (378 bitin) gönderilmesi 46,8 s sürer ve program 47,8’inci saniyede çözme (decode) işlemine başlar ve bilgisayarın hızına göre 1 ila 4 s arasında işlemi tamamlar. Görüldüğü gibi yaklaşık 50s süreyle cihazınızın göndermede (TX) kalması söz konusu. Bu nedenle anteninizin veya tunerin ayarları düzgün yapılmamışsa cihazınıza zarar verebilirsiniz. Zaten çok zayıf sinyallerle çalışıldığı için bu modda 5 veya 10 W çıkış gücü yeterlidir. Bu moda 25 – 30 W çıkış gücü yüksek olarak adlandırılmaktadır. Yüksek güçlerde cihazınızı sürekli göndermede bırakmak ısınma sonucu zarar verebilir. Lütfen dikkatlice okuyun ve ayarlarınızdan emin olun, aksi takdirde sorumluluk size ait olacaktır. Ben Yaesu FT-857 ve ICOM AH-4 tunere bağlı 7m bir longwire anten ile hep 5W çıkışla kullanıyorum, şimdiye kadar bir sorunla karşılaşmadım.

Bir QSO çift (even) dakikalarda (:00, :02, :04 gibi) yada tek (odd) dakikalarda başlar.Karşınızdaki istasyon örneğin 16:30 da çağrı yaptı (CQ) siz mesajı programla alıp çözer ve 16:31 de karşılık verisiniz. JT65 modunda zaman senkronizasyonu çok önemlidir. Yani tam dakika başında 00. saniyede mesajlar gönderilmeye başlamalıdır. Bilgisayarınızdaki Windows veya başka işletim sistemlerinin saatleri bu hassasiyeti vermez bu nedenle öncelikle internet üzerinden bilgisayarımızı uluslar arası saatle (UTC) sürekli senkronizasyonu sağlayan bir programa ihtiyacımız var. Bu amaçla genelde tavsiye edilen ve kullanılan program “Dimension 4”. Bu programı http://www.thinkman.com/dimension4/d4time53.msi adresinde ücretsiz indirebilir ve kullanabilirsiniz. Aşağıda programın kurulduktan sonraki ekran görüntüsü verilmiştir. Listeden herhangi bir sunucu (server) seçip senkronizasyonu sağlayabilirsiniz. Ayarlar aşağıdaki ekran görüntüsündeki gibi olabilir.

Programda gerekli ayarlamaları yaptıktan sonra sağ üst köşedeki çarpı işaretine basarsanız görev çubuğuna küçülecek ve aşağıdaki gibi arka planda çalışmaya devam edecektir.

Tavsiyem her bilgisayarı açtığınızda QSO yapmaya başlamadan ekrandaki sağ alt köşedeki Dimension 4 simgesine sağ tuşla tıklayarak senkronizasyon (Synchronize now) yapmanızdır.

JT65 çalışabilmek için bir diğer gereksinimimiz ise bilgisayarımızın ses kartı ile HF cihazımız arasında bir arabirim. Eğer PSK RTTY v.b.. modlarda çalışma yapıyorsanız bu arabirime zaten sahipsiniz demektir. Aksi takdir de cihazınıza uygun arabirimi kendiniz yapabilir veya piyasadan temin edebilirsiniz.

JT65A modu hakkında genel bir bilgi verdikten ve arabirim, zaman senkronizasyonu meselesini hallettikten sonra gelelim asıl programımıza. JT65 modunda çalışmak için genelde kullanılan iki program var bunlardan biri W6CQZ tarafından yazılmış JT-65 HF diğeri de WSJT-X. İkinci programı JT9 modunda haberleşmeyi anlatırken kullanacağım için burada daha yaygın kullanılan JT-65 HF programını anlatmaya çalışacağım.

JT-65 HF programını kendi sitesinden; http://jt65-hf.com/downloads/ ücretsiz olarak indirip kullanabilirsiniz. Bu belge hazırlandığı sırada en son sürüm 1.0.93 idi. Programı indirdiğinizde kurulum dosyasını çalıştırın ve (next) diyerek ilerleyin. Kurulum sırasındaki ayarları değiştirmenize gerek yok sadece lisans anlaşması sayfasında accept (kabul) bölümünü işaretleyeceksiniz. Kurulum bittiğinde programı çalıştırınca aşağıdaki gibi bir görüntü elde edeceksiniz.

Programı kullanmaya başlamadan önce bazı ayarları yapmamız gerekiyor. Öncelikle sol üst köşedeki Setup bölümüne tıklayalım karşımıza aşağıdaki ekran gelecek.

Burada Station Setup kısmı görülüyor. İstasyonumuzla ilgili bilgileri buradan gireceğiz. Oklarla gösterilen bölümlere çağrı işaretimizi (Callsign), konum bilgimizi (Grid) gireceğiz. Diğer seçenekler ekranda görüldüğü gibi kalsın. Sadece Disable multidecoder…. şeklinde başlayan satırın başındaki tiki eğer 1,5 Ghz veya daha düşük işlemcili bir makineniz varsa işaretleyin. Bu seçenek siz QSO yaparken ekrandaki diğer istasyonların decode edilip edilmeyeceğini yani onların mesjalarını görüp göremeyeceğinizi belirliyor.

Station Setup seçeneğinin yanıdaki Rig Control/PTT seçeneğine basınca aşağıdaki ekran gelecek.

Buradan cihazımızı kontrol edeceğimiz seri portu (COM) veya diğer seçenekleri (Ham Radio Delux, OmniRig v.s.) seçiyoruz. Test PTT butonuna basarak cihazımızı göndermeye geçirip geçirmediğini test edebiliriz. RB and PSKR bölümünden pskreporter.info sitesine bilgi göndermek için çağrı işaretinizi girebilirsiniz Macros, Colors ve Diagnostic bölümlerinde şu an için bir değişiklik yapmanıza gerek yok. En alttaki Save Settings and Close Window butonuna basarak ayarlarınız kaydedin.

Şimdi programın ana ekranındayız. Buradaki ayarlarınız aşağıdaki resimde görüldüğü gibi olsun.

Audio Input Levels kısmında mavi bir bar şeklinde giriş seviyemizi görüyoruz. Windows ses denetiminden, ses çıkışından (hoparlör çıkışı v.s.) hiç sinyal yokken yaklaşık L 2 görecek şekilde ayarlıyoruz.

Dial QRG KHz kısmına çalıştığımız frekansı girebiliriz. Üst sağdaki mavi ekranda (şelale, waterfall) sarı küçük çizgiler şeklinde o an gelen sinyalleri görebiliriz. Bu renkleri sevmediyseniz Color-map ten farklı seçenekleri deneyebilirsiniz. Her bir tam dakika sonunda sol attaki beyaz tabloda o an çözülen (decode edilen) sinyaller görüntülenecek. Eğer Enable Multi seçilirse şelalede görülen tüm mesajlar çözülür. Fakat işaretli değilse şelale üzerindeki kırmızı çizginin bulunduğu sinyal çözülür. Bir görüşme başlayınca bu kırmızı çizgi o frekansa konumlanır.

TX Text (13 Characters) kısmına karşıya göndereceğimiz mesajı en fazla 13 karakter olarak girebiliriz. Yada Call CQ and answer callers altındaki makro butonları ile görüşmemizi yapabiliriz. Bunlardan birine basınca içeriği olan mesaj TX Generated kısmına gelir. TX Even çift, TX Odd tek dakikalarda gönderme yapmayı sağlar.

Şimdi temel bir QSO yapalım;

SM7BPM istasyonu görüldüğü gibi çağrı (CQ) yapıyor. Üzerine çift tıkladığım zaman satır beyaz renk alıyor ve otomatik olarak TX Generated kısmına benim cevabım olan metin yerleşiyor. Yine TX to Call Sign kısmına onun çağrı işareti ve Rpt(-#) kısmına sinyal raporu (-16) otomatik olarak geliyor. TX ENABLED yazısı aktif oluyor.

Dakika başlangıcına gelince otomatik olarak program benim çağrıya cevabımı göndermeye başlıyor. Eğer bir hata yaparsanız ve gönderme işlemini iptal etmek isterseniz Halt TX butonuna basmanız yeterli.

Benim mesajım gittikten sonra bekliyorum ve bir sonraki dakika sonunda SM7BPM beni duyduğunu belirten ve raporumu (-06) içeren mesajı gönderiyor. Benim çağrı işaretim içeren bir mesaj gelince satırın kırmızıya boyandığına ve CQ çağrılarının yeşil, diğer görüşme yapanların arasındaki mesajların gri ile gösterildiğine dikkat edin.

Devamında ben raporumun anlaşıldığını (R) ve onun raporunu (-16) içeren mesajımı göndereceğim bunun için Answering CQ bölümündeki Send Report bölümüne basmam yeterli. Göndereceğim mesaj aşağıda görüldüğü üzere otomatik olarak oluşuyor ve dakika başında otomatik olarak gönderiliyor.

Benim mesajım iletildikten sonra onun aşağıdaki alındı mesajı (RRR) geliyor.

Ben son olarak 73 mesajı göndererek QSO’yu tamamlıyorum.

İsterseniz yapılan görüşmeyi Log QSO butonuna basarak aşağıdaki gibi kaydedebilirsiniz.

Tüm buraya kadar anlatılanlar size JT65 görüşmeleri yapabilmeniz için yeterli olacaktır. Genelde kullanılan frekans 20M bandında 14076 kHz dir. Fakat diğer bantlarda da QSO yapmak mümkündür.

Bu belge aşağıda verilen kaynaklardan da yararlanarak sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kaynak gösterilerek kullanılabilir ve dağıtılabilir, kesinlikle satışı yapılamaz. Görüş, istek ve eleştirileriniz için aşağıdaki elektronik posta adresimi kullanabilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle 73…

TA4ASO

Şadan ÖZDEN

[email protected]

Fizik Bölümü

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

MUĞLA

Kaynaklar

“Communicating Under the Noise JT65A on HF Part I & II”, DAVID T. WITKOWSKI,* W6DTW, with TOMAS HOOD,† NW7US, CQ October 2010, CQ November 2010.

Bu belgenin pdf halini yandaki simgeye tıklayarak indirebilirsiniz.