VERWAARLOOSDE OUDE BUIZENRADIO
(2019)
CLICK HERE FOR THE ENGLISH VERSION
Zo stond de verwaarloosde oude buizenradio te koop op een rommelmarkt voor 10 euro
En zo is verwaarloosde radio opgeknapt!
Oude Buizenradio
Hij lag op de rommelmarkt en ik kocht hem! Ik moest direct denken aan mijn studenten tijd en Alex. Alex was helemaal gek van radio buizen! TV's en radio's met buizen, daar was hij altijd mee bezig! Alex leerde mij hoe je met een spanningszoeker een buizenradio kunt repareren. Brandt hij fel, dan is de spanning hoog, brandt hij zwak, dan is de spanning laag. Zo kun je schermrooster en anode spanningen meten. En raak je met de spanningszoeker een rooster aan, dan moet je brom horen!
Een buizenradio kun je repareren met een spanningszoeker, geen dure voltmeter nodig!
Alex bleef maar vertellen over TV's met buizen, radio's met prachtige houten kasten en bakelieten kasten en schitterende afstem condensatoren. Over antieke roodgekleurde grote buizen met top aansluitingen en moderne kleinere buizen. Geweldig om die prachtige techniek te zien. Alles was gemaakt met soldeer strips, onderdelen door, onder- en boven elkaar, geen overzichtelijke printplaten! Maar ik dacht: Mooi dat er tegenwoordig printplaten, transistoren en IC's zijn! Want dat was meer mijn ding.
Hij was echt vuil en zwaar verwaarloosd
Wat is het?
Het is een Marconi, type Q353, omstreeks 1950 gebouwd in Spanje. Dus bijna 70 jaar oud! Hij leek nog helemaal origineel, echte Marconi buizen en geen nieuwe onderdelen. Behalve de voedings elco, deze was stuk en overbrugd door een nieuwer exemplaar dat los onder het chassis hing. Na mijn studenten tijd heb ik nooit meer een buizen radio gezien. Maar op internet is heel veel informatie te vinden over die oude radio's en over hoe je zo'n reparatie of restauratie aan moet pakken. Alex moest dat zonder internet doen, voor mij is dat nu veel eenvoudiger.
De buizen bezetting
UCH41 Mengbuis en oscillator
UAF41 Middenfrequent versterker (450 - 470 kHz)
UAF42 Laagfrequent versterker en detectie
UL41 Laagfrequent eindbuis
UY41 Gelijkrichter buis
Antonio De Vega heeft ook zo'n radio en heeft een tekening gemaakt van het schema.
Deel 2 van Antonio zijn schema.
Er zijn 5 buizen. Eigenlijk 4, eentje is de gelijkrichter buis. Tegenwoordig gebruiken we daar kleine halfgeleider diodes voor. Hij heeft drie banden. De middengolf en twee korte golven. Geen FM band. Een echte oude radio zoals het hoort! De buizen zijn U buizen, die zijn bedoeld voor gebruik zonder voedingstransformator, de gloeidraden worden in serie geschakeld. Nadeel is dat het chassis verbonden is met het lichtnet! Maar door de steker op de juiste manier in het stopcontact te steken is dat niet de fase maar de nul en staat er geen spanning op. Dat kun je meten met de spanningszoeker!
Op de buizen zaten zelfs nog originele labels!
Ondanks die U buizen zit er toch een transformator in. Het zijn niet twee gescheiden wikkelingen, een primaire en secundaire, maar 1 wikkeling die voor de optransformatie van de spanning zorgt. Ook is er een 5 volt aftakking voor de schaalverlichting, twee lampjes van 2,5 volt in serie. Gelukkig ontdekte ik op tijd dat hij op 127 volt moet worden aangesloten in plaats van de 230 volt die we tegenwoordig hebben!
Behalve de netspanning is er maar 1 aansluiting, de antenne aansluiting. Geen aarde. Het chassis is verbonden met het net, dus het net is de tegenpool voor de antenne. Vroeger een prima oplossing, maar tegenwoordig met al die schakelende voedingen kun je heel veel radio storing verwachten!
Eerst maar eens uitelkaar halen en helemaal reinigen met kwastjes, pincet, zeepwater enzo.
De verf verwijderen van het bakelieten voorfront...
Schoonmaken en houten kast repareren
Eerst maar eens uit elkaar halen en helemaal reinigen met kwastjes, pincet, zeepwater enzo. Op de geleide rail van de afstemnaald zat een laag opgedroogd vet. De bakelieten knoppen waren totaal vervuild, schoonmaken met water en zeep. Het luidspreker doek moest voorzichtig worden gereinigd met water en zeep en een spuitbus voor bekleding. De verf verwijderen van het bakelieten voorfront. Leg het een nacht in water met soda. Ik had geen soda en nam water met zeep. De verf was er redelijk gemakkelijk af te krabben. Het hout van de kast was gedelamineerd en werd met houtlijm vastgelijmd. Ach, na een paar avonden zag de radio er al veel beter uit! Nog even een klein drupje olie op de potentiometer assen en de as voor de afstemming.
De gedelamineerde houten kast lijmen
Oude onderdelen moeten vervangen worden
Er zitten in zo'n oude ontvanger kritische condensatoren die je moet vervangen voordat je hem aanzet.
De kritische condensatoren in de radio
Gelukkig had ik een zak met condensatoren gekregen, die geschikt zijn voor de hoge spanningen in een buizen radio. Knip de draden zo dicht mogelijk bij de oude condensatoren af en soldeer de nieuwe condensatoren aan de oude draden.
De zwarte teer condensatoren moeten vervangen worden. Wanneer ze oud zijn, wordt de isolatie slechter en neemt de lekstroom toe. Misschien had ik ze kunnen laten zitten over de kathode weerstanden, deze zijn immers heel laagohmig en dan maakt een beetje lekstroom niet uit. De 47 nF condensatoren heb ik vervangen door beschikbare 0,1 uF polyester condensatoren. Een 10 nF condensator in de toonregeling is vervangen door twee keramische condensatoren van 4700 pF parallel geschakeld.
De condensator over de gelijkrichterbuis moet bestand zijn tegen hoge spanningen. Een keramische condensator van 10 nF / 1 kV was beschikbaar.
Condensatoren met het opschrift "ERO" moet je ook vervangen. Het zijn oude papier condensatoren die kunnen exploderen! Ze zaten niet in deze radio.
De electrolytische condensatoren zijn oud. Ze kunnen heet worden en exploderen door een hoge lekstroom. Dus vervangen door nieuwe exemplaren. Een hoogspannings type van 1 uF werd vervangen door een beschikbare elco van 10 uF. De nieuwe elco's zijn veel kleiner dan de oude!
De kritische weerstanden in de radio
En er zijn kritische weerstanden die in de loop der tijd wijzigen in waarde of gaan ruisen en kraken. Zie het bovenstaande plaatje. Ze waren nog 115-120k ohm in plaats van 100k ohm, waarschijnlijk nog wel acceptabel. Maar ik heb ze toch maar vernieuwd. En er was draad waarvan de isolatie hard geworden is en breekt. De draden naar de luidspreker en naar de voedings elco moesten worden vernieuwd. En tijdens het vervangen van de componenten werden toch nog wat oude dode spinnen ontdekt!
De in het chassis hangende vervangende elco
De op het chassis geschroefde elco was defect, hij had geen capaciteit meer en was al eens vervangen door een elco die los tussen de onderdelen onder het chassis hing. Het werkte prima. Maar het is natuurlijk leuker om deze in de behuizing van de op het chassis geschroefde elco te plaatsen. Niet nodig, maar wel een leuke uitdaging!
De oude defecte elco wordt leeggehaald en het vervangende exemplaar erin gemonteerd
En zo ziet het resultaat er uit. De blauwe draad is de nieuwe massa aansluiting
En hieronder volgen wat plaatjes van hoe de radio er vroeger en nu uitziet.
En zo zag de onderkant van het chassis er uit voor de vervanging van de onderdelen
En zo ziet de onderkant van het chassis er nu uit
De bovenkant van het chassis, achter aanzicht
De bovenkant van het chassis, voor aanzicht
De transformator en reisadapter, ik heb nog geen "USA" steker.
Het 127 volt probleem
En dan is er nog het probleem dat de radio gevoed moet worden met 127 volt. Internet bood de oplossing. Er zijn transformatoren te koop om apparatuur uit de USA (110 volt) aan te sluiten op 230 volt in Europa. Besteld bij een internet shop voor ongeveer 20 euro. Helaas was dit geen scheidingstransformator, maar eentje met 1 wikkeling. Een van de 110 volt uitgangen is dus verbonden met het 230 volt lichtnet! Dus moeten we voor een veilige situatie alles zo aansluiten dat het chassis van de radio uiteindelijk met de nul van het lichtnet is verbonden. Dat kan met de spanningszoeker. Licht hij fel op, dan is het chassis verbonden met de fase van het lichtnet. Dan de steker van de transformator omdraaien. Licht hij minder fel op, dan is hij verbonden met de middenaftakking van de transformator en dan moet je eerst de steker van de radio omdraaien. Geeft hij geen licht, dan is het chassis verbonden met de nul.
Nog een probleem! De aan/uit schakelaar van de radio zit in de aansluiting tussen het chassis en de netaansluiting. Wanneer we de radio uitzetten, is die aansluiting verbroken, zweeft het chassis. Dan is het via de interne transformator en gloeidraden van de buizen verbonden met de fase en staat het chassis onder spanning! Daarom heb ik de netschakelaar overbrugd met een draad. Dan is het chassis altijd verbonden met de nul van het lichtnet.
De stroombegrenzer / softstart
Stroombegrenzer / softstart
We moeten nog een ding regelen. Wanneer we zo'n oude radio na vele jaren weer aanzetten doen we dat met een gloeilamp van 40-60 watt in serie. Wanneer er kortsluiting in het toestel zit of een andere fout, wordt de stroom begrensd door die gloeilamp. Wanneer alles goed lijkt, overbruggen we de lamp met een schakelaar.
Ik heb deze schakeling laten zitten en gebruik hem nu ook als softstart. Dan lichten de buizen niet zo fel op bij het aanzetten omdat de gloeidraden dan geleidelijk opwarmen.
Zo wordt de radio op het lichtnet aangesloten
Schoenen met isolerende zolen! We gaan met hoge spanningen werken en dat moet veilig gebeuren. Alles wordt aangesloten zoals hierboven is aangegeven. Controleer nogmaals met de spanningszoeker of de nul echt verbonden is met het chassis van de radio en niet de fase! Zet de schakelaar van de stroombegrenzer / softstart open en sluit de spanning aan. De gloeilamp zal zwak branden, in het begin heel even wat feller. Dan trekken de gloeidraden van de buizen wat meer stroom, hun weerstand is nog laag, ze moeten even opwarmen. En dan is het afwachten wat er gebeurt. Gaat er iets roken? Explodeert er iets?
Een prima ontvanger!
Nee! de radio begon gewoon te spelen!!! Even een paar minuten zo laten en toen de lamp van de stroombegrenzer / softstart schakeling overbrugd door de schakelaar op "aan" te zetten. Alle buizen gloeiden zoals het moet. Geen rode anodes, geen blauw oplichtend gas! Geen krakende potentiometers! Maar die zijn van prima kwaliteit, hermetisch gesloten dus stofdicht! De bandschakelaar kraakte enigzins, maar na een paar keer schakelen was ook dat verholpen zonder deze schoon te maken! Een prima geluid en uitstekende ontvangst op alle banden! En dat alles nog na zoveel jaren! Een geweldige ontvanger! Maar wel wat storing van al die schakelende voedingen die we tegenwoordig hebben... Hieronder een paar audio recordings van 10 seconden. En met de spanningszoeker kon ik inderdaad alle spanningen testen. Maar de tijden zijn veranderd, een goede digitale voltmeter kost bijna niets meer, kun je zelfs in de supermarkt kopen en is veel nauwkeuriger!
AUDIO RECORDING MEDIUM WAVE
AUDIO RECORDING SHORT WAVE
Index PA2OHH